26 sie Nowelizacja k.p.c. – likwidacja fikcji doręczenia

Część zmian wprowadzonych do kodeksu postępowania cywilnego Ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej również „ustawa zmieniająca”) weszła w życie już 21 sierpnia 2019 r. Między innymi zmianie uległ art. 139 § 3 k.p.c., który dotyczy tzw. fikcji doręczenia.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisu, pisma dla osób prawnych, organizacji, osób fizycznych podlegających wpisowi do rejestru albo ewidencji na podstawie odrębnych przepisów – w razie niemożności ich doręczenia z uwagi na nieujawnienie w rejestrze albo w ewidencji zmiany adresu, a w przypadku osób fizycznych miejsca zamieszkania i adresu – pozostawiało się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowe miejsce zamieszkania i adres były sądowi znane. Oznaczało to, że do 21 sierpnia 2019 r., w przypadku nieodebrania przez stronę pisma , pomimo nadania jej na właściwy adres, zastosowanie miała tzw. fikcja doręczenia. Pozostawienie pisma w aktach ze skutkiem doręczenia dotyczyło jednakowo osób prawnych wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego, osób fizycznych lub prawnych wpisanych do innych rejestrów, lub ewidencji (w tym również CEiDG) oraz osób fizycznych niewpisanych do żadnego rejestru (nieprowadzących działalności gospodarczej).

Od dnia 21 sierpnia 2019 r. fikcja doręczenia dotyczy jednak tylko strony podlegającej wpisowi do rejestru sądowego, której nie można doręczyć pisma ze względu na nieujawnienie w rejestrze zmiany adresu. Przez rejestr sądowy należy rozumieć oczywiście Krajowy Rejestr Sądowy, co oznacza, że przepis art. 139 § 3 k.p.c. w brzmieniu od 21 sierpnia 2019 r. nie znajdzie zastosowania nie tylko do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, ale również nie będzie dotyczył przedsiębiorców wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, która nie jest rejestrem sądowym.

W związku z powyższym powstaje bardzo ważne pytanie: co w przypadku, gdy pozwany niewpisany do rejestru sądowego nie odbiera korespondencji? Odpowiedzi na to pytanie próżno szukać w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 21 sierpnia 2019 r. Aktualnie obowiązujące przepisy zawęziły zakres zastosowania fikcji doręczenia do stron wpisanych do rejestru sądowego, nie tworząc jednocześnie żadnych gwarancji w odniesieniu do pozostałych podmiotów. Odpowiedzią ustawodawcy na zaistniały w wyniku zmiany przepisów problem, zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy zmieniającej jest wprowadzenie instytucji doręczania pism procesowych przez komorników sądowych. Taki sposób doręczania pism procesowych przewidziany został w Ustawie z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw poprzez wprowadzenie art. 139[1] k.p.c. Niestety przepis ten, zgodnie z przepisami intertemporalnymi ustawy zmieniającej, wchodzi w życie dopiero w dniu 7 listopada 2019 r., co oznacza, że do tego czasu brak jest stosownej regulacji, która dawałaby powodowi skuteczne „narzędzie” pozwalające na doręczenie pozwanemu pozwu lub innego pisma procesowego.

Co zatem stanie się w przypadku, gdy przeciwnik procesowy będzie skutecznie unikał odbioru pism? Najprawdopodobniej sąd w takim wypadku zawiesi postępowanie na zasadzie art. 177 §1 pkt 6 k.p.c., tj. z uwagi na niewskazanie właściwego adresu i niemożność nadania sprawie dalszego biegu.  Przed zawieszeniem postępowania sąd może również  wezwać powoda do wskazania właściwego adresu pozwanego i zawiesić postępowanie w przypadku niewykonania przez powoda zarządzenia sądu. Podobnie sytuacja będzie wyglądać już po dniu 7 listopada 2019 r., kiedy wejdzie w życie m.in. wspomniany przepis przewidujący doręczenia pism przez komornika. Zgodnie z art. 139[1] § 2 k.p.c. powód w terminie dwóch miesięcy od otrzymania zobowiązania do doręczenia pisma przez komornika zobligowany będzie do złożenia do akt potwierdzenia doręczenia pisma pozwanemu przez komornika, albo do zwrócenia pisma i wskazania aktualnego adresu pozwanego, lub do przedłożenia dowodu, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu dwóch miesięcy znajdzie zastosowanie przepis art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.

Innymi słowy, w przypadku unikania odbioru pozwu przez pozwanego, sąd zawiesi postępowanie na zasadzie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na nowelizację jeszcze jednego przepisu, który w świetle omówionych zmian ma istotne znaczenie. Mowa o art. 182 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd umarza postępowanie zawieszone na zasadzie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c., jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny. Przed dniem 21 sierpnia 2019 r. termin ten wynosił jeden rok.

Reasumując, wprowadzone zmiany znacznie utrudnią  dochodzenie roszczeń przeciwko podmiotom niewpisanym do rejestru sądowego, w szczególności w okresie między wejściem w życie jednej a drugiej nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego tj. pomiędzy dniem 21 sierpnia a 7 listopada 2019 r. W tym okresie, jeżeli pozwany  będzie skutecznie unikał odbioru pism i nie odbierze pisma pomimo podwójnej awizacji, powód nie będzie miał innej możliwości doręczenia pozwu pozwanemu, a w przypadku zawieszenia postępowania przed sąd,  będzie miał jedynie 3 miesiące na podanie właściwego adresu, zanim postępowanie zostanie umorzone.