23 mar Projekt ustawy realizującej tzw. tarczę antykryzysową. Co niesie dla pracodawców ?

W doniesieniach medialnych pojawia się wiele informacji na temat tzw. tarczy antykryzysowej, która jest kompleksową nowelizacją przepisów prawa, mającą na celu złagodzenie skutków, jakie dla gospodarki przyniosła epidemia COVID 19. Projekt z dnia 21 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „projekt ustawy ”) jest obecnie procedowany w Parlamencie, dlatego też omawiane w niniejszym wpisie regulacje mogą ulec zmianie na skutek prowadzonych prac, bądź mogą w ogóle nie znaleźć się w ostatecznym tekście ustawy. Z informacji prasowych wynika, że ustawa ma zostać skierowana do czytania na najbliższym posiedzeniu Sejmu, które będzie miało miejsce 25 i 26 marca 2020 r.

Jedną z kluczowych zmian w obowiązujących przepisach, jest stworzenie dla pracodawców możliwości zwrócenia się z wnioskiem do Wojewódzkiego Urzędu Pracy o zawarcie umowy, na mocy której pracodawca uzyska z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej również: „fundusz”) świadczenia na dofinansowanie wynagrodzeń oraz składek na ubezpieczenie społeczne należne na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 321; dalej: u.s.u.s.), od wypłaconych z funduszu świadczeń. Niniejszy wpis ma na celu przybliżenie powyższej instytucji, a także związku z ustawą z dnia 11 października 2013 r., o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz 669; dalej: „ustawa o ochronie miejsc pracy”).

Kto mógłby ubiegać się o otrzymanie pomocy ?

Zgodnie z planowanym art. 15g ust. 1, przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292,1495 z 2020 r. poz. 424; dalej „Prawo przedsiębiorców”) może zwrócić się z wnioskiem o przyznanie mu świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, a dokładnie, o wypłatę z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dofinansowania wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, w wysokości ustalonej na podstawie przepisów ustawy.

Co równie istotne, w ust. 2 projektodawca proponuje, aby przedsiębiorcy mieli możliwość wystąpienia do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o środki, na opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, jakie są należne od pracodawcy w oparciu o u.s.u.s., od otrzymanego z funduszu dofinansowania.

Projekt ustawy nie zawiera w swej treści kryteriów, jakie przedsiębiorca ma spełniać, aby móc uzyskać świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i w tym zakresie odsyła do ustawy o ochronie miejsc pracy, a dokładnie do jej art. 3 ust. 2 pkt. 2 i 3. Zgodnie z tą regulacją przedsiębiorca musi:

• nie zalegać w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz lub Fundusz Pracy, z wyjątkiem przypadku gdy:

1. zadłużony przedsiębiorca zawarł umowę z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych lub otrzymał decyzję urzędu skarbowego w sprawie spłaty zadłużenia i terminowo opłaca raty lub korzysta z odroczenia terminu płatności, albo
2. zaleganie w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz lub Fundusz Pracy powstało w okresie spadku obrotów gospodarczych, a przedsiębiorca dołączył do wniosku o przyznanie świadczeń plan spłaty zadłużenia uprawdopodabniający poprawę kondycji finansowej przedsiębiorcy i pełną spłatę zaległości w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz lub Fundusz Pracy, wraz z kopią wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rozłożenie na raty należności z tytułu tych składek lub o odroczenie płatności tych składek

-projekt precyzuje jedynie, że przedsiębiorca ma nie mieć zaległości w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy, do III kwartału 2019 r.

• wykazać, że nie zachodzą–  wobec niego przesłanki do ogłoszenia upadłości, o których mowa w art. 11 lub art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344, z późn. zm.)

Warto zwrócić uwagę, że projekt ustawy przewiduje bardzo szeroką definicję pracownika, która wykracza poza regulację ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. nr 24, poz. 141 z póź. zm.; dalej: „k.p.”). W projektowanym art. 15g ust. 3 wskazano na grono podmiotów, które choć nie świadczą pracy w rozumieniu art. 22 k.p., to jednak na gruncie projektowanej ustawy zostały one uznane za pracowników, i tak, za pracownika uważa się osobę:

• pozostającą z pracodawcą w stosunku pracy,
• zatrudnioną w oparciu o umowę o pracę nakładczą,
• świadczącą, na podstawie umowy zlecenia (art. 734 i n. k.c.),
• świadczącą usługi, w oparciu o umowę o świadczenie usług (art. 750 i n. k.c.),
• wykonującą pracę zarobkową, na podstawie innej niż stosunek pracy, na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną, jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnemu i rentowemu,

Wyjątkiem od powyższej definicji jest osoba, która świadczy pracę na rzecz osoby fizycznej, jako pomoc domowa.

Jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać świadczenia ?

Zgodnie z projektowanym art. 15g ust. 5 ustawy, świadczenia, o jakie wnioskować może przedsiębiorca, są wypłacane w okresach przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Podobnie jak w przypadku kryteriów, jakie spełniać miałby przedsiębiorca, aby móc ubiegać się o przyznanie mu świadczeń, tak i w przypadku definicji przestoju ekonomicznego oraz obniżonego wymiaru czasu pracy, projektowana ustawa odsyła do regulacji ustawy o ochronie miejsc pracy.

Art. 2 pkt. 1 i 2 ustawy o ochronie miejsc pracy, stanowi, iż przestojem ekonomicznym jest okres niewykonywania pracy przez pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika pozostającego w gotowości do pracy, natomiast obniżony wymiar czasu pracy, to obniżony przez przedsiębiorcę wymiar czasu pracy pracownika, z przyczyn niedotyczących pracownika, jednak nie więcej niż do połowy wymiaru czasu pracy.

Z pojęciem obniżenia wymiaru czasy pracy wiąże się pojęcie spadku obrotów gospodarczych, który w przypadku osiągnięcia odpowiedniego poziomu, może uprawniać przedsiębiorcę do ograniczenia wymiaru czasu pracy o 20%, nie więcej jednak niż do połowy etatu. Zgodnie z art. 15g ust. 9 pod pojęciem spadku obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:

1. nie mniej niż o 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o przyznanie świadczeń, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy dwumiesięczny okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego, lub
2. nie mniej niż 25% obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o przyznanie świadczeń, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.

Warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy, pracodawca, w rozumieniu art. 3 k.p., ustala w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli natomiast w danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, to warunki i tryb pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy ustala się w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Szczegółowa regulacja dotycząca warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju lub obniżonego wymiaru czasu pracy, przewiduje projektowany art. 15g ust. 11-15.

Wysokość wynagrodzenia pracownika i świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zgodnie z art. 15g ust. 6 projektu ustawy, pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym pracodawca wypłaca wynagrodzenie obniżone nie więcej niż do 50% jego wysokości, przy czym nie może być ono niższe, niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, które wynika z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1564; dalej: „ustawa o minimalnym wynagrodzeniu”), z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Jako uzupełnienie tej regulacji, należy potraktować art. 8 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu który stanowi, iż w przypadku, gdy pracownik jest zatrudniony w niepełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy, wysokość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin pracy przypadającej do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu. Powyższe jest podstawą do obliczenia należnego pracownikowi wynagrodzenia, w przypadku przestoju ekonomicznego.

W odniesieniu do powyższych okoliczności, projektodawca przewidział w art. 15g ust. 7, iż przedsiębiorcy przysługiwałoby dofinansowanie ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, do wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalone na podstawie przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu. Przedsiębiorcy przysługiwać także będzie świadczenie z funduszu na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, które są należne od pracodawcy, od świadczenia przyznanych mu z funduszu, na pokrycie części wynagrodzenia.

Odrębnie jest uregulowana kwestia dofinansowania wysokości wynagrodzenia w przypadku obniżenia wymiaru czasu pracy, na skutek spadku obrotów gospodarczych. Art. 15g ust. 10 stanowi, iż wynagrodzenie w takiej sytuacji jest dofinansowywane ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do wysokości połowy wynagrodzenia, które po obniżeniu wymiaru czasu pracy nie może być niższe od wynagrodzenia minimalnego, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku o przyznanie świadczenia.

Co bardzo istotne, projekt ustawy przewiduje, iż dofinansowanie do wynagrodzenia oraz środki na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, liczone od kwoty przyznanego dofinansowania,  przysługują przez łączny okres 3 miesięcy po dacie podpisania umowy.

Projekt przewiduje także sytuację, w której przedsiębiorcy nie przysługuje dofinansowanie do wynagrodzenia oraz środki na pokrycie składek liczonych od kwoty przyznanego dofinansowania. Jeżeli przedsiębiorca uzyskał już pomoc w odniesieniu do tych samych pracowników, w zakresie takich samych tytułów wypłat, na rzecz ochrony miejsc pracy, to nie otrzyma on już pomocy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Regulacja zmierza do wyeliminowania sytuacji, w których jeden przedsiębiorca uzyskuje podwójną pomoc, co zmniejsza pulę środków pomocy przewidzianej w projekcie ustawy, a tym samym szanse innych przedsiębiorców, którzy nie otrzymali jeszcze żadnego wsparcia.

Jeżeli chodzi o wymogi formalne wniosku, procedurę ich rozpatrywania oraz rozliczenia otrzymanej pomocy, to projektodawca zawarł w projekcie ustawy przepisy odsyłające w tym zakresie do regulacji ustawy o ochronie miejsc pracy, a dokładnie do jej art. 3 ust. 2 oraz art. 7 – 16. Projektodawca zaproponował w projekcie ustawy regulację dotyczą kolejności rozpatrywania wniosków, bowiem w art. 15g ust. 20 przewidziano, iż wnioski będą rozpatrywane według kolejności ich wpływu, do wyczerpania środków.

Podsumowanie.

Powyższe rozważania oparte są na projekcie aktu prawnego, pozostającego na etapie prac legislacyjnych, który to akt może zostać przyjęty przez Parlament w zmienionej formie, bądź też w odmienny sposób regulować powyżej omówione kwestie. Zauważyć należy, iż jedynie w oparciu o przyjęty w sposób prawidłowy akt prawny, który został zgodnie z prawem ogłoszony i wszedł w życie, można formułować żądania i wnioski. Na podstawie projektu ustawy można przewidywać zamiar ustawodawcy i kierunek zmian legislacyjnych, jednak nie jest to jeszcze obowiązujący akt prawny.