23 mar Zwiększenie udziału pojazdów elektrycznych – zmiany w ustawie o elektromobilności.

Zbliżają się znaczne zmiany w dotychczasowym sposobie wykonywania zadań własnych samorządów – 1 stycznia 2022 r. wchodzą w życie przepisy dotyczące obowiązku korzystania przez jednostki samorządu terytorialnego z pojazdów o napędzie elektrycznym i CNG podczas wykonywania zadań własnych. Zmiany dotkną również podmioty wykonujące te zadania za jednostki samorządu terytorialnego w drodze zlecenia ich wykonania.

Powyższe wynika z treści ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która już wcześniej wprowadziła regulację istotną z punktu widzenia zamówień publicznych, a mianowicie art. 35 (wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2025 r.), zgodnie z którym:

“1. Jednostka samorządu terytorialnego, z wyłączeniem gmin i powiatów, których liczba mieszkańców nie przekracza 50 000, zapewnia, aby udział pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów w obsługującym ją urzędzie wynosił co najmniej 30% liczby użytkowanych pojazdów.

2. Jednostka samorządu terytorialnego, z wyłączeniem gmin i powiatów, których liczba mieszkańców nie przekracza 50 000:

1) wykonuje zadania publiczne określone w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713), art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 511, 1571 i 1815) albo art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa ((Dz. U. z 2019 r. poz. 512, 1571 i 1815), z wyłączeniem publicznego transportu zbiorowego, przy wykorzystaniu co najmniej 30% pojazdów elektrycznych lub pojazdów napędzanych gazem ziemnym lub

2) zleca wykonywanie zadań publicznych, o których mowa w pkt 1, z wyłączeniem publicznego transportu zbiorowego, podmiotowi, którego co najmniej 30% floty pojazdów użytkowanych przy wykonywaniu tego zadania stanowią pojazdy elektryczne lub pojazdy napędzane gazem ziemnym.

3. Przepisu ust. 2 pkt 2 nie stosuje się do zlecania wykonania zadania publicznego, którego wartość nie przekracza równowartości kwoty 30 000 euro wyrażonej w złotych.”

W przypadku gmin, zadania, o którym mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 to m.in. zadania własne obejmujące sprawy „gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego” (art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym) i „utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych” (art. 7 ust. 1 pkt 15 u.s.g.).

Wnioski

Z treści przytoczonych przepisów można wywnioskować, że gmina jako zamawiający będzie zobowiązana do zlecenia np. robót budowlanych, których przedmiotem będzie wymiana nawierzchni na drodze gminnej wykonawcy, który będzie w stanie zapewnić, że co najmniej 30% floty pojazdów użytkowanych przy wykonywaniu danego zadania stanowić będą pojazdy elektryczne lub pojazdy napędzane gazem ziemnym – CNG albo LNG, zgodnie z pojęciem „pojazdu napędzanego gazem ziemnym”.

Takie wnioski potwierdza treść uzasadnienia projektu ustawy, zgodnie z którym „Projektowane przepisy będą mieć wpływ głównie na działalność małych i średnich przedsiębiorstw realizujących usługi publiczne i usługi publicznego transportu zbiorowego, gdyż projektowane przepisy nakładają na organ centralnej administracji publicznej i jednostki samorządu terytorialnego obowiązek zlecania tych zadań podmiotom, we flotach pojazdów, w których znajduje się odpowiednia liczba pojazdów napędzanych gazem ziemnym bądź energią elektryczną. Realizacja tego obowiązku została jednak rozłożona do 2025 r. w przypadku wykonywania usług publicznych oraz do 2028 r. w przypadku usług publicznego transportu zbiorowego. Wydaje się, że wpływ tego obowiązku na działalność przedsiębiorstw będzie neutralny, gdyż jego rozłożenie w czasie pozwoli w sposób naturalny wymienić flotę pojazdów, a wyższe obecnie koszty zakupu zostaną zneutralizowane przez niższe koszty użytkowania pojazdów napędzanych paliwami alternatywnymi. Należy również zauważyć, że przewiduje się spadek cen pojazdów napędzanych energią elektryczną”.

Powyższe potwierdzają również poglądy doktryny – jak wskazano w komentarzu wydawnictwa C.H. Beck pod red. dr hab. adw. Mariusza Swory[1] „Pojęcie zlecania w odniesieniu do realizacji zadań publicznych nie posiada definicji ustawowej ani w ElektromobPalAltU, ani też w innych ustawach. Przy czym analiza rozwiązań ustawowych przyjętych w polskim porządku prawnym nakazuje przyjąć szerokie rozumienie tego pojęcia. Pojęcie zlecenie nie dotyczy wyłącznie zlecania realizacji zadań publicznych jednostki samorządu terytorialnego w drodze zmówienia publicznego na podstawie ustawy z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1986 ze zm.). Obejmuje one także wykonywanie zadań publicznych wykonywanych w drodze umowy przez organizacje pozarządowe na podstawie ustawy z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 450 ze zm.). Szereg innych ustaw wprowadza przepisy szczególne w odniesieniu do warunków zlecania zadań publicznych w poszczególnych obszarach np. ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy publicznej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1508 ze zm.) czy ustawa o publicznym transporcie zbiorowym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2016 ze zm.). Podkreślić również należy, iż na szerokie określenie warunków w tym zakresie zarówno przez art. 9 ust. 1 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506), jak i art. 3 ust. 1 ustawy z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 827 ze zm.). Co istotne zlecając realizację zadań publicznych jednostka samorządu terytorialnego dokonuje zlecenia zadań, ale nie kompetencji (zob. L. Zacharko, Innowacyjne rozwiązania w zakresie realizacji zadań publicznych gmin w Polsce i we Francji – model kontraktowania usług społecznych, w: B. Dolnicki, Sposoby realizacji zadań), a tym samym to nadal na jednostce samorządu terytorialnego ciąży odpowiedzialności za realizację zadań publicznych w zlecanym obszarze, ale przesłanki związane z efektywności, a także z realizacją zasady subsydiarności przemawiają za taką formą realizacji tych zadań. Takie szerokie rozumienie pojęcia zlecenia powoduje, że każda umowa w drodze, której jednostka samorządu terytorialnego powierza realizację zadań publicznych innemu podmiotowi, również niezależnie od odpłatności, będzie stanowiła zlecenie zadań publicznych w myśl przepisu art. 35 ust. 2 pkt 2 ElektromobPalAltU, w tym także zadania realizowane w ramach umów o partnerstwie publiczno-prywatnym.”

Wejście w życie

Wspomniany art. 35 ElektromobPalAltU co prawda wchodzi w życie 1 stycznia 2025 r. (zgodnie z treścią art. 86 pkt 3 ElektromobPalAltU), stan prawny w tym zakresie może zatem jeszcze ulec zmianie, w szczególności biorąc pod uwagę ewentualne trudności z dostępnością pojazdów o napędzie całkowicie elektrycznym czy napędzanych CNG i pozostałe problemy z przyspieszeniem rozwoju elektromobilności, o których wypowiedziała się Najwyższa Izba Kontroli w listopadzie 2020 r. [2]

Zgodnie jednak z treścią art. 68  ElektromobPalAltU:

„ 1. Naczelny lub centralny organ administracji państwowej, o którym mowa w art. 34, zapewnia, aby udział pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów wynosił co najmniej:

1)10% – od dnia 1 stycznia 2022 r.;

2)20% – od dnia 1 stycznia 2023 r.

2. Jednostka samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 35 ust. 1, zapewnia, aby udział pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów, od dnia 1 stycznia 2022 r., wynosił co najmniej 10%.

3. Jednostka samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 35 ust. 2, od dnia 1 stycznia 2022 r., wykonuje lub zleca wykonywanie zadań publicznych, o których mowa w art. 35 ust. 2 pkt 1, podmiotowi, którego udział pojazdów elektrycznych lub pojazdów napędzanych gazem ziemnym we flocie pojazdów użytkowanych przy wykonywaniu tego zadania wynosi co najmniej 10%.

4. Jednostka samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 36 ust. 1, zapewnia udział autobusów zeroemisyjnych w użytkowanej flocie pojazdów co najmniej:

1) 5% – od 1 stycznia 2021 r.;

2) 10% – od 1 stycznia 2023 r.;

3) 20%- od 1 stycznia 2025 r.”

Teoretycznie więc obowiązek udziału pojazdów elektrycznych wchodzi w życie „w pełni” od dnia 1 stycznia 2025 r. (30%), ale już od 1 stycznia 2022 r. obowiązek ten wchodzi w zakresie ograniczonym 10%.

Definicja pojazdu elektrycznego i napędzanego gazem ziemnym

Jeśli chodzi o pojęcie pojazdu elektrycznego i napędzanego gazem ziemnym, ustawodawca odesłał do pojęcia pojazdu samochodowego zawartego w art. 2 pkt 33 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z jego treścią przez pojazd samochodowy należy rozumieć „pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego”. Chodzi zatem przede wszystkim o pojazdy dostawcze i osobowe.

Art. 35 i 68 ElektromobPalAltU może więc stanowić nie lada wyzwanie, zarówno dla zamawiających, którzy będą musieli dostosować dotychczasowe procedury zamówień i wzory umów wprowadzając w nich obowiązek zapewnienia przy realizacji zamówień odpowiedniej ilości pojazdów spełniających wymagania ustawowe, jak i wykonawców, którzy te wymagania będą musieli wcielić w życie. Mimo bowiem, że ustawa nie odnosi się bezpośrednio do wykonawców, to z jej treści można wywnioskować, że odnosi się ona do wykonawców zamierzających wziąć udział w określonych kategoriach zamówień publicznych.

W ustawie wprowadzono również m.in. obowiązek zapewnienia przez naczelne i centralne organy administracji państwowej udziału pojazdów elektrycznych w ich flocie (art. 34), czy obowiązek jednostek samorządu terytorialnego zapewnienia odpowiedniej ilości autobusów zeroemisyjnych we flocie pojazdów komunikacji miejskiej (art. 36).

Podsumowanie

Podsumowując, zarówno samorządy jak i wykonawcy wykonujący na ich rzecz określone zadania (usługi, roboty budowlane i inne), muszą przygotować się na diametralne zmiany w dotychczasowej współpracy. Począwszy bowiem od 1 stycznia 2022 r. obowiązkiem podmiotów realizujących odpowiednie zadania własne samorządów zamiast jednostek samorządu terytorialnego, będzie wykonywanie tych zadań z wykorzystaniem pojazdów o napędzie elektrycznym albo CNG. Ustawa co prawda teoretycznie odnosi się do jednostek samorządu terytorialnego, ale z treści jej przepisów wynika, że tak naprawdę będzie ona miała bezpośredni wpływ również na wykonawców. Również jednostki samorządu terytorialnego będą zmuszone do odświeżenia floty użytkowanych pojazdów – począwszy bowiem od 1 stycznia 2022 r. muszą one zapewnić, aby udział pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów wynosił co najmniej 10%.

[1]Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Komentarz 2019, wyd. 1; C.H. Beck; dr Piotr Otawski, r.pr. Arkadiusz Ratajczak, r.pr. Piotr Suski, r.pr. Konrad Szybalski, r.pr. Jacek Zimmer

[2]https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/wsparcie-rozwoju-elektromobilnosci.html